Μπολσεβικισμός, Ανατολή και Ελληνισμός - Ίων Δραγούμης

 

«Το καθεστώς που εδημιούργησεν είς την Ρωσσίαν η δικτατορία των αγροτών και των εργατών επικρατεί αυτή την στιγμή, είς πείσμα των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Γιούδενιτς, του Δενίκιν και του Κόλτσακ. Όχι τόσον ο ερυθρός στρατός, όσο η μπολσεβικική ιδέα ενίκησε τας στρατιωτικάς προσπαθείας των τριών στρατηγών, των υποστηριζόμενων έξωθεν. 

Τα Κράτη της Συνεννοήσεως βλέπουν τας διετείς ενεργείας των προς καταπολέμησιν, δι΄ακηρύκτου πολέμου, της σοβιετικής Ρωσσίας συνεχώς εξουδετερωμένες. Ο μακροχρόνιος, επίμονος και αφιλάνθρωπος αποκλεισμός της μεγάλης χώρας δεν εδάμασε τους Ρώσσους εργάτας και αγρότας. Αί καταλήψεις των εμπορικών εξόδων της Ευρωπαϊκής και Ασιατικής Ρωσσίας από αποβατικών σωμάτων της Δύσεως απέτυχον του σκοπού των. Αί εκστρατείαι του Αρχαγγέλου, του Καυκάσου, του Βλαδιβοστόκ και της Οδησσού (είς την οποίαν έλαβε, δυστυχώς, μέρος και  Έλληνικός στρατός), η χρησιμοποίσις των έν Σιβηρία Τσεχοσλοβάκων, πρώην αιχμαλώτων πολέμου, η κατοχή των πετρελαιοφόρων διαμερισμάτων της Κασπίας, δεν απέδωσαν τίποτε και εγκαταλείφθησαν η μία μετά την άλλην.

Αί επιχειρήσεις αυταί των Δυνάμεων της Δύσεως, οι αποσκοπούσαι είς τον περιορισμόν, τον εντοπισμόν και την περίσφυγξιν του μπολσεβικισμού εντός σιδηρού κλοιού, η υποκίνησις των περιοίκων Κρατών να αναλάβουν αυτά τον πόλεμον κατά της Σοβιετικής Ρωσσίας ή τουλάχιστον η χρησιμοποίησις αυτών προς σχηματισμόν υγειονομικής ζώνης (cordon sanitaire) πέριξ της επαναστατικής χώρας, ως να επρόκειτο περί πανώλους, η υπόθαλψις και ενίσχυσις της Ουκρανικής ανεξαρτησίας και όλων των άλλων ανεξαρτησιών και χωριστικών τάσεων - όλα αυτά αποδείχθησαν μάταια απέναντι της ενθέου και σταθεράς μανίας των επαναστατών.  

Αλλ΄όλα αυτά εγέννησαν προσθέτως είς την ψυχήν των Ρώσσων, πάσης αποχρώσεως σοσιαλισμού, την απέχθειαν προς τους ξένους, τους επεμβαίνοντας είς τα εσωτερικά πράγματα, και επέφεραν την ένωσιν με τους μπολσεβίκους όλων εκείνων των Ρώσσων, όσοι μέχρι της ξενικής επεμβάσεως δεν συνεφώνουν μαζί των. Έκτοτε όλοι οι Ρώσσοι, αν και διαφέροντες κατά τας πολιτικάς αντιλήψεις, συνεργάζονται κατά των έξωθεν επιχειρούντων να επιβάλουν την θέλησιν των. Ο αγών κατήντησεν, απέναντι των επεμβαινόντων ξένων, εξ΄ίσου εθνικιστικός όσον είναι αντικεφαλαιοκρατικός. 

Είς την αντίληψιν του Ρωσσικού λαού πολύ δικαίως συνεταυτίσθησαν η έννοια του αγώνος κατά της ξενικής επεμβάσεως και η έννοια του αγώνος κατά της κεφαλαιοκρατίας. Διότι υπέπιπτεν είς την κοινήν αντίληψιν, ότι οι διεξάγοντες των ακήρυκτον πόλεμον κατά των Ρώσσων, οι διαιρούντες την Ρωσσίαν είς κρατίδια, οι καταδικάζοντες τον Ρωσσικόν λαόν είς τον διά της πείνης θάνατον, ήσαν οι ίδιοι άνθρωποι, αυτοί εκείνοι δηλαδή, οι οποίοι επεδίωκαν, διά συμφέροντα οικονομικά, να συντρίψουν τον σοσιαλισμόν είς την ιδικήν των χώραν, και είς κάθε τόπο όπου τα κεφάλαια των είχαν πρωτήτερα ελεύθερον το στάδιον της εκμεταλλεύσεως. Κεφαλαιοκρατία και ξενική παρέμβασις κατήντησαν διά τους Ρώσσους έννοιαι ταυτόσημοι. 

Έτσι συνέβη, ώστε και οι συνεργαζόμενοι με τους ξένους Ρώσσοι στρατηγοί να στερηθούν την υπόληψιν των λαϊκών μαζών, τόσον ώστε να θεωρούνται και αυτοί ως εχθροί της Ρωσσίας και συνάμα εχθροί των κατακτηθεισών πολιτικών ελευθεριών και της σοσιαλδημοκρατίας. 

Το ότι μοιραίως θα απετύγχαναν αί κυκλωτικαί προσπάθειαι των Κρατών της Δύσεως, είτε δι΄ιδίων δυνάμεων επιχειρούντο, είτε διά Ρωσσικών μισθοφορικών στρατών, δεν ήτο διά κανένα άνθρωπον, βαθύτερα σκεπτόμενον, μυστήριον. Αν πρόκειται ποτέ να ανατραπή το μπολσεβικικό καθεστώς, θα ανατραπή από εσωτερικήν Ρωσσικήν δύναμη. Αν το σοβιετικό σύστημα αποτύχη, θα τριβή και θα πέση και ίσως τότε επικρατήσει όχι βέβαια πλέον ο Τσαρισμός, αλλά κάποιον καθεστώς ολιγώτερον των άκρων από την δικτατορίαν των αγροτών και προλεταρίων, και πλειότερον σύμφωνο με τα πραγματικά δημοκρατικά ιδανικά. Αλλά αυτό θα συμβή μόνον εάν και όταν το θελήση και το επιδιώξη ο Ρωσσικός λαός.  

Άν κρίνη κανείς από τας εφημερίδας των Κρατών που ενδιαφέροντο να καταστρέψουν τον μπολσεβικισμόν, η εντύπωσις από την επικράτησιν αυτού είς την Ρωσσίαν και από την αποτυχίαν των προσπαθειών των πρός καταστροφήν του, υπήρξε καταπληκτική. Αλλ΄ άραγε οι κυβερνήται των Κρατών τούτων δεν είχαν από πολλού προϊδεί το άσκοπον και ατελεσφόρητον των αντιμπολσεβικικών προσπαθειών των; Δεν σημαίνει άραγε κατανόησιν, τουλάχιστον εκ μέρους των Άγγλων, της πραγματικής καταστάσεως το ότι έστειλαν είς την Κοπεγχάγην άνθρωπον διά να προέλθη είς συνεννοήσεις με αντιπρόσωπον της σοβιετικής δημοκρατίας; Αποτέλεσμα της συνεννοήσεως ταύτης υπήρξεν η συγχρόνως σχεδόν πρός την είδησιν της καταστροφής των στρατευμάτων του Κόλτσακ και του Δενίκιν αγγελθείσα επανάληψις των εμπορικών σχέσεων μεταξύ του λαού της Ρωσσίας και των Συμμαχικών και Ουδέτερων Κρατών. Ούτως αίρεται ο φωνικότατος και απανθρωπότατος αποκλεισμός, αφού απεδείχθη και αυτός μάταιος. Δία της ύλης ηθέλησαν τα Κράτη της Δύσεως να εκβιάσουν το πνεύμα, αλλά το πνεύμα δεν υπέκυψεν είς τον εκβιασμόν και ενίκησεν την ύλην.

Άραγε θα αρχίση τώρα η αυτή ή ανάλογος ιστορία οποία και η μετά την συνθήκην της Βιέννης του 1815; Θα συνασπισθούν είς ιεράν πάλιν συμμαχίαν τα Κράτη εναντίον των λαών, ζητούντων ελευθερίας, ανεξαρτησίας και καλλιτέρους όρους ζωής; Θα μεταχειρισθή η διπλωματία τα σχέδια της, τα πολυμήχανα, διά να πνίξη εκείνο που δεν πνίγεται, την τάσιν των λαών προς ελευθερίαν πάσης φύσεως, ελευθερίαν εθνικήν, ελευθερίαν πολιτικήν, ελευθερίαν οικονομικήν; Δεν είναι δυνατόν να ελπίση κανείς ότι η πείρα του παρελθόντος θα διδάξη κάτι είς τους τωρινούς κυβερνήτας των λαών και τους διπλωμάτας; Άγνωστον. 

Πάντως, οι όροι δεν είναι οι αυτοί όπως μετά το 1815. Οι λαοί έχουν τώρα τας πολιτικάς των ελευθερίας, εσυνήθισαν με αυτάς, έχουν τας Βουλάς των και τον Τύπον των και δεν είναι εύκολον να καταπνίγωνται πλέον αφώνως και ασυζητητεί αί τάσες προς απόκτησιν και άλλων ελευθεριών, αί τάσεις προς ισοπέδωσιν κατά το δυνατόν και της οικονομικής ισότητος. 

Αλλά κοντά είς τον αγώνα των λαϊκών τάξεων προς καλλιτέρευσιν των όρων της ζωής των, απομένει είς μερικά Έθνη και ο αγών προς απόκτησιν ή διατήρησιν της εθνικής ανεξαρτησίας. Τα Έθνη δε αυτά συγχέουν φυσικά τους δύο τούτους αγώνας, διότι τυχαίνει να συμπίπτουν είς την αυτήν κεφαλήν και είς τα αυτά χέρια αί εξουσίαι αι κατασταλτικαί των ελευθεριών. Οι Ινδοί έξαφνα βλέπουν είς τον Άγγλον συγχρόνως τον κεφαλαιοκράτην εκματελλευτήν του πλούτου των και τον παρακρατητήν της εθνικής των ανεξαρτησίας. Το αυτό και οι Αιγύπτιοι και άλλοι ίσως. Αλλά τουτ΄αυτό φοβούνται δια το μέλλον και οι Πέρσαι και οι Άφγανες και οι Τούρκοι. 

Διά τούτο τρέμουν τον μπολσεβικισμόν τόσον οι Άγγλοι. Διότι μπολσεβικισμός διά τους Ινδούς, τους Αιγυπτίους, τους Τούρκους και άλλους θα ειπή απόσεισις του ξένου ζυγού, κεφαλαιοκρατικού συνάμα και πολιτικού. Μπολσεβικισμός δι΄αυτούς θα ειπή αγών προς εθνικήν ανεξαρτησίαν, αλλά και απαλλαγήν συγχρόνως από την εκμετάλλευσιν των ξένων κεφαλαίων. 

Αλλ' είναι πιθανόν να εισχωρήση ο Ρωσσικός μπολσεβικισμός διά των ερυθρών στρατιών του Λένιν και του Τρότσκυ εισελαυνουσών είς τας Ινδίας, την Περσίαν, το Αφγανιστάν, την Τουρκίαν, την Αίγυπτον; Είναι τάχα τόσο απειροπληθή τα στρατεύματα των Ρώσσων Μπολσεβίκων, ώστε να κατακλύσουν και να κατακτήσουν τον κόσμον; Μόνον εάν ενεφανίζετο κανένας Λένιν με μορφήν Βοναπάρτου θα ήτο δυνατόν να φαντασθή κανείς τοιάυτη κατάκτησιν. Αλλά και τον Ναπολέοντα τον εγέννησεν ο πόλεμος που έστησαν τα συνησπισμένα Κράτη, με επικεφαλής την Αγγλίαν, εναντίον της Γαλλικής Επαναστάσεως. Αν δεν την επολεμούσε τόσον ο συνασπισμός την Γαλλικήν Δημοκρατίαν, ίσως να μην εξεφύτρωνεν ο Ναπολέων.

Αν φανερωθή μπολσεβικισμός είς τας Ινδίας και είς τα άλλα Έθνη της Ανατολής, θα φανερωθή από εσωτερικήν ανάγκην, με την πρϋπόθεσιν ότι υπάρχη αυτή η ανάγκη όπως και είς την Ρωσσίαν. Ο μπολσεβικισμός δεν είναι δυνατόν να μεταφυτευθή με καταβολάδας από την Ρωσσίαν, δεν θα τον μεταφέρουν τα ερυθρά στρατεύματα με κατακτήσεις είς καμμίαν χώραν της γής. Θα βλαστήση μόνον εκεί όπου οι όροι της ζωής είναι ώριμοι ή πρόσφοροι προς τούτο.

Ότι κατετρόμαξεν η δημόσια γνώμη είς την Δύσιν με την είδησιν της επικρατήσεως των Μπολσεβίκων είς όλη την Ρωσσίαν δεν υπάρχει αμφιβολία. Αλλ΄επίσης, κατ'εμέ, δεν μένει αμφιβολία ότι από μηνών επρόβλεπαν την επικράτησιν των αί κυβερνήσεις της Δύσεως, μ΄όλας τας προσπαθείας που κατέβαλλον διά να τους κατασυντρίψουν. Τώρα όμως όπου έγινε γεγονός η επικράτησις του μπολσεβικισμού είς την Ρωσσίαν, αί Κυβερνήσεις της Δύσεως αί κατέχουσαι τα καλώδια του κόσμου, εγέμισαν τον κόσμον με υπερβολικόν θόρυβον περί του γεγονότος αυτού: Διατί τάχα;

Όχι διότι φοβούνται μη τυχόν αί στρατιαί του Λένιν εισβάλουν είς τας Ινδίας ή την Τουρκίαν (αν και είς την δευτέραν θα ήτο ευκολώτερον παρά είς την πρώτην) αλλά διότι τρέμουν μη εξεγερθή εν ονόματι του Μουσουλμανισμού η παραβιαζόμενη εθνική συνείδησις των ανατολικών Εθνών και στραφή κατά των ξένων αυτών κυριάρχων. 

Είνε υπερβολικός ο θόρυβος που δημιουργούν περί τον μπολσεβικισμόν και αστήρικτος η γενίκευσις της ονομασίας «μπολσεβικισμός» είς τάσεις εντελώς άλλου είδους, όπως είναι αί εθνικιστικαί. Η δε υπερβολή του θορύβου γεννά την υπόνοιαν μήπως σκοπίμως γίνεται προς ανωτέραν λύσιν ωρισμένων ζητημάτων, μεταξύ των οποίων και το Τουρκικόν.

Η λύσις του Τουρκικού ζητήματος πρέπει να γίνη κατά τρόπον συμφέροντα είς τας Δυτικάς Δυνάμεις περισσότερον από την διάλυσιν του Οθωμανικού Κράτους. Ο σκοπός του μεγάλου πολέμου δι΄αυτάς, ενώ κατ'αρχάς ήτο απλώς αμυντικός, περιεβλήθη κατόπιν την αλουργίδα της ελευθερίας. Ο αγών των έγινεν απελευθερωτικός, ως είς όλους τους τόνους το εξήγγελον. Επί τούτου ακριβώς εστηρίχθη και ο Ελληνισμός διά να ζητήση την εθνικήν του αποκατάστασιν. 

Αλλ΄όπως παύση να είναι τοιούτος ο αγών των Δυτικών Δυνάμεων έπρεπε να επέλθουν γεγονότα αρκετά σοβαρά, ώστε να δικαιολογήσουν μεταρρύθμισιν των σκοπών αυτού. Και επήλθεν ο μπολσεβικισμός και η επικράτησις του είς την Ρωσσίαν όλην.

Κατά περίεργον σύμπτωσιν όλοι οι οπωσδήποτε ενδιαφερόμενοι χρησιμοποιούν τον μπολσεβικισμόν ως σκιάχτρο. Οι μεν Ρώσσοι τον παρουσιάζουν ως φόβητρον κατά της διεθνούς κεφαλαιοκρατίας και των κεφαλαιοκρατικών Κρατών, των εχόντων αποικίας και κυριαρχούντων επί ξένων λαών. Και το κάμνουν διά να τους εξαναγκάσουν είς συνομολόγησιν ειρήνης. Οι δέ λαοί της Ανατολής, οι κυριαρχούμενοι υπό της Δύσεως, ή οι τρέχοντες τον κίνδυνον να κυριαρχηθούν μετ΄ολίγον υπ΄αυτής, τον παρουσιάζουν ως φόβητρον κατά ταύτης διά να αποκτήσουν ή διατηρήσουν ελευθερίας και ανεξαρτησίαν. Αί κυβερνήσεις πάλιν των μεγάλων Κρατών της Δύσεως τον παρουσιάζουν ως φόβητρον κατά των αστικών και συντηρητικών τάξεων της χώρας των διά να τους κεντήσουν την όρεξιν προς νέους αγώνας, χρησίμους είς τα πολιτικά και εμπορικά των σχέδια. 

Θα κατορθώση η Δύσις, μετά την αποτυχία της εν Ρωσσία και διά των ιδίων της δυνάμεων και διά των συμμαχικών μικρών Κρατών να πείση την Ιαπωνίαν να συντρίψη στρατιωτικώς τον μπολσεβικισμόν; Δεν μας ενδιαφέρει αμέσως το πράγμα. 

Εκείνο που μας ενδιαφέρει αμέσως είναι ότι το τόσον θορυβωδώς επισειόμενον κατ΄αυτάς φόβητρον του μπολσεβικισμού, είτε ενέχον και σπέρμα τι αληθείας, είτε και μη, δεν ημπορεί να πείση τον Ελληνισμόν, ότι πρέπει να παραιτηθή της θελήσεως αυτού προς πλήρην εθνικήν αποκατάστασιν». 

Άρθρο του Ίωνος Δραγούμη στη «Πολιτεία», 10/1/1920

Διαβάστε επίσης:

Τι είναι σοσιαλισμός;

Η Σοσιαλιστική Πρωτομαγιά (Μέρος Α) - Ίων Δραγούμης