Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός

 

Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός δεν ονειρεύεται αποικίες αλλά την ενίσχυση της Πατρώας Γης αφού άλλωστε η «χωματοφαγία» αδυνατίζει το κέντρο.

Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός βλέπει τον κόσμο ως έναν μπαξέ με διαφορετικά λουλούδια που όλα πρέπει να ανθίσουν αφού ο Ήλιος δεν κάνει διακρίσεις.

Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός πέρα από τα τύμπανα των παρελάσεων και τις άναρθρες κραυγές του πλήθους αφουγκράζεται τον αντίλαλο από τα σφυριά της εργατιάς που καλούν στον αγώνα για το μεροκάματο.

Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός γελάει ειρωνικά μπροστά στις ιστορικές αναλύσεις των «ορθοδόξων» και των «καθαρολόγων» που χρησιμοποιούν την Ιδέα ως μάσκα προς εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους.

Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός νοιάζεται για την καθημερινή λαϊκή πάλη τα συμφέροντα του λαού και όχι της πλουτοκρατίας που χρηματοδοτεί τα κόμματα της ακροδεξιάς προς όφελος του Διεθνούς Σιωνισμού.

Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός είναι αυτός που πολεμήθηκε από την μπουρζουαζία και τα τσιράκια της αφού τόλμησε να πει αλήθειες να απορρίψει τα ψέματα και να επαναφέρει τον επαναστατικό λόγο σε έναν «χώρο» προδομένο και διασπασμένο.

Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός απορρίπτει τον φετιχισμό και την στείρα προσωπολατρία αφού η Ιδέα είναι ιερή και τα πρόσωπα που την υπηρετούν απλά τα μέσα.

Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός ανιχνεύει τους πολιτικούς μας αντιπάλους κατατάσσοντας τους σύμφωνα με τον βαθμό επικινδυνότητας χωρίς όμως να ξεχνά ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η αστική δημοκρατία που γεννήθηκε στις στάχτες της Κύπρου.

Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός δεν νιώθει την ανάγκη να «σώσει» τον κόσμο αφού ο σύγχρονος κόσμος είναι η μεγαλύτερη τιμωρία.

Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός θεωρεί τον Θεό νεκρό και ξαναβάζει στο βάθρο της πίστης την φύση και την εσωτερική μας δύναμη να φιλοσοφούμε με το σφυρί.

Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός δεν θέλει να μόνο τα Λάβαρα Ψηλά αλλά και τον Ερωτισμό αφού χωρίς αυτόν τα πάντα καταλήγουν άχρωμα και ανούσια.

Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός απορρίπτει τις θεωρίες συνωμοσίας το παραλήρημα των «παραγόντων» την λογοδιάρροια των πολιτικάντηδων και δίνει τον λόγο στην νεολαία που είναι ο μόνος κριτής και δικαστής.

Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός ονειρεύεται την στιγμή που θα περάσει από εθνικό λαϊκό δικαστήριο τους μειοδότες και νάρκισσους του «χώρου» που ποδηγετούνται από την δεξιά και τους κομματικούς σωλήνες του παρακράτους.

Ο δικός μας Εθνικοσοσιαλισμός προδόθηκε μια νύχτα του Ιούνη του 1934 προκαλώντας ανακοπή στην επανάσταση αλλά επέζησε στις καρδιές αυτών που δεν ξεχνούν ότι το χρώμα του Σοσιαλισμού είναι Κόκκινο!

Για όλους αυτούς τους λόγους και περισσότερους οφείλουμε μια νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών από την ανάποδη στην αστική τάξη την ακροδεξιά και την σάπια κρατική αρχή που μαστιγώνει τις ζωές και τις συνειδήσεις.

ΠΗΓΗ

'Ιων Δραγούμης για ήρωες και ηρωϊσμό

 

«Μα ποιος είναι ο ήρωας; Ακουσα πάλι κοινοτοπίες για τους ήρωες και για τους πληγωμένους: “Πολέμησε σα λιοντάρι”, “έλαβε το ωραιότερο παράσημο, την πληγή του”, “ο Ηρως του Σαρανταπόρου”, “Πέθανε για την πατρίδα”.Και όμως ποιος ξέρει γιατί πέθανε, και αν πέθανε για τίποτα, ή μονάχα πέθανε...Ηρωες ποιοι είναι; Εκείνοι που πολεμούν αντρεία ή και σκοτώνονται στον πόλεμο;...

Ή εκείνοι που αψηφούν την κατακραυγή της κοινωνίας ή την μπουρζουάζικη κρίση της και στις πράξες, μα προπάντων στις ιδέες; Οι λιγότερο ήρωες είναι –έτσι τουλάχιστο αισθανόμουν στον πόλεμο– εκείνοι που πολεμούν αντρεία στον πόλεμο, γιατί όλα τους σπρώχνουν για να το κάμουν. Και ίσως οι πιο αντρείοι νάναι όσοι αψηφούν την κοινωνία και τους αμείλιχτα στενούς της νόμους και κανόνες και τα λόγια του κόσμου. Εκείνοι που σκοτώνονται στον πόλεμο, ενεργούν σύμφωνα με την αντίληψη της κοινωνίας, όλο το βάρος της κοινωνίας τούς σπρώχνει να πολεμήσουν αντρεία και να σκοτωθούν. Ολοι θα τους πουν ήρωες, όλοι θα χειροκροτήσουν και όλοι πάλι θα τους τιμωρήσουν, αν τυχόν ξεφύγουν το χρέος που τους ορίζει η κοινωνία.

Τους άλλους όμως... δεν τους σπρώχνει η κοινωνία, το ενάντιο.

Αυτή τους λέει πως είναι αστείο και γελοίο να μην είναι ισοπεδωμένοι και να μη λεν και κάνουν ό,τι λέει και κάνει όλος ο κόσμος, και κείνοι κάνουν του κεφαλιού τους».

28/12/1912

'Ιων Δραγούμης για βενιζελισμό & φιλελευθερισμό

 

Η ξενομανία, γαλλομανία, αγγλομανία, φέρνουν την πολιτική του Βενιζέλου δηλαδή την υποδούλωση μας στους Φράγκους και τη βίαση μας να τους φανούμε ευχάριστοι και να πολεμήσουμε για λογαριασμό τους. Είναι γαλλικά ιδανικά και αγγλικά συμφέροντα, μα προπάντων δουλική ξενομανία που περνούν από την ψυχή μας και μας σπρώχνουν προς τον πόλεμο, όχι για άλλο λόγο, παρά μόνο γιατί αυτή είναι η θέληση των ξένων που πρέπει να ευχαριστήσουμε.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος Ε, σελ. 116

Ο προοδευτικός Βενιζέλος έγινε οπισθοδρομικός αφού ξανάφερε στην Ελλάδα τα παλιά κόμματα, γαλλικόν, αγγλικόν, ρωσικόν και ανάγκασαν τον ερχομό του γερμανικού. Οι Έλληνες πολιτικοί της εποχής του Κωλέτη, του Μεταξά, του Καλλέργη, του Μαυροκορδάτου, μπορεί να ξιπάζονταν έτσι από τους ξένους προστάτες, μα έπρεπε να έρθει ένας από ένα μικρό κράτος (Κρήτη) με πρόξενους για να ξαναφέρει στην Ελλάδα, τη μεγαλωμένη πιά, τα παλιά της έθιμα τα πολιτικά, τα ξενικά κόμματα, και τα σχετικά τους πάθη.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος Ε, σελ. 121

Ο Βενιζέλος έκαμε ώστε η Ελλάδα να μην ανήκει πια στον ευατό της, παρά να γίνει εξάρτημα, παράρτημα, πρακτορείο, υποκατάστημα, προτεκτοράτο της Γαλλίας και της Αγγλίας.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 15

Επειδή αυτός είχε ένοχες σχέσεις με τους ξένους, φαντάζεται πως και οι έχθροι του οι πολιτικοί δεν μπορούν παρά να συνεννοούνται με άλλους ξένους. Τέτοιος είναι ο Βενιζέλος.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 81

Βενιζέλος: 1) προσκαλεστής των ξένων στον τόπο μας, ενισχυτής και επισφραγιστής της ηθικής και υλικής φραγκοκρατίας στην Ελλάδα. 2) Διώχτης των βασιλιάδων από πάθος προσωπικό και αρχομανία. 3) Διαφθορέας και δωροδοκητής των Ελλήνων με χρήματα, τιμές, θέσεις. 

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 87

Ζήτω η ελευθερία των φιλελευθέρων. Για να μεταχειρίζονται την τυραννία για να σταθούν, παεί να πεί πως είναι μειοψηφία.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 88

Δεν είμαι επιτήδειος. Εγώ έλεγα και πίστευα ότι θα έπρεπε να πολεμήσει η Ελλάδα στο πλευρό των Συμμάχων μόνο την επέμβαση τους δεν ήθελα, μόνο τα καμώματα του Βενιζέλου δεν ενέκρινα ενώ συμφωνούσα μαζί του για την ανάγκη συμμετοχής στον πόλεμο και κύταζα να πείσω τους άλλους, όσοι δεν συμφωνούσαν, και θα τους έπειθα αν ενεργούσε τίμια ο Βενιζέλος και βοηθούσε ίσια και ειλικρινώς για να καταπεισθούν και οι άλλοι. Μα αυτός πήγε και έγινε των ξένων όργανο για να διώξει τον Βασιλιά και να ευχαριστήσει το πάθος του. Τον εμφύλιο πόλεμο δεν τον ήθελα, ο Βενιζέλος τον θέλησε και τον έφερε. Σε αυτό δεν συμφωνούσα μαζί του. Δεν είμαι επιτήδειος και χαίρομαι, ούτε θέλω να είμαι. Και για αυτό με περιορίζουν, με εξορίζουν, με συκοφαντούν, και διαστρέφουν την αλήθεια οι ξένοι και ο Βενιζέλος. Αυτουνού του συμφέρει να φαίνεται πως μόνος του και ενάντια στη γνώμη όλων των άλλων νίκησε και μεγάλωσε την Ελλάδα. Για αυτό θέλει να χαντακώσει όλους όσους δεν ήταν μαζί του σύμφωνοι σε όλα, όσοι δεν τον υπηρέτησαν ας ήταν και σύμφωνοι σε μερικά. Και χαίρομαι μόνο που είδα σωστά τα πράματα. Ήθελα τον πόλεμο μα όχι τον εμφύλιο πόλεμο, ούτε το ανακάτωμα του Αγγλογάλλου στα δικά μας πράματα.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος Ε, σελ. 79

Είναι λοιπόν ψέμα ότι ο Βενιζέλος είναι ο εκλεκτός του λαού. Είναι ψέμα ότι ο λαός θέλησε τον πόλεμο. Είναι ψέμα ότι δέχτηκε ευχάριστα την αγγλογαλλική επέμβαση και υποδούλωση του. Είναι ψέμα ότι η Αγγλογαλλία είχε δικαίωμα προστασίας απάνω στην Ελλάδα. Τα ψέματα αυτά θα πέσουν. Ο Βενιζέλος από το πάθος του ενάντια στον Βασιλιά θέλησε να τον εκδικηθεί και πήγε κρυφά στην Entente και τον ραδιούργησε και επροετοίμασε την επέμβαση της για να τον βγάλει από την Ελλάδα. Έπειτα, με την προστασία τους, ξεσπάθωσε (κατά τα μέσα του 1916) ενάντια στο Βασιλέα, και έχασε τη συμπάθεια του λαού. Μα με την προστασία των ξένων στάθηκε και στέκεται. Οι Αγγλογάλλοι τον διακηρύττουν ή και τον έχουν για μεγάλον άνδρα γιατί τους βοηθεί να κάνουν τις δουλείες τους, να εκτελούν τα ιμπεριαλιστικά τους σχέδια στην Ανατολή. Μα και τα ιμπεριαλιστικά σχέδια είναι ψέμα, γιατί δεν τα θέλουν οι λαοί. Απόδειξη η Ρωσία και η Γερμανία. Τρία χρόνια αγωνίστηκε η ιμπεριαλιστική Ρωσία (η επίσημη Ρωσία) για να πάρει την Πόλη, και σκοτώθηκε κόσμος και κοσμάκης και υπέφερε ο λαός. Και όλα στο βρόντο, γιατί κουράστηκε, απελπίστηκε ο λαός, σηκώθηκε και σάρωσε τους κυβερνήτες του με τα ιμπεριαλιστικά σχέδια μαζί. Το ίδιο και η Γερμανία. Τώρα μένουν οι ιμπεριαλιστικοί κυβερνήτες της Αγγλίας, Γαλλίας και Ιταλίας. Και αυτοί θα σαρωθούν από τα λαϊκά κύματα που θα σηκωθούν σίγουρα, σήμερα ή αύριο. Και τότε ο κ. Βενιζέλος, ο τσαρλατάνος, ο ραδιούργος, ο ταχυδακτυλουργός, ο δημαγωγός, ο γαλίφης, θα μείνει σόλος. Που θα στηριχτεί; Οι ιμπεριαλιστές ξένοι προστάτες του θα είναι χαντακωμένοι.

Στα υποδουλωτικά του καμώματα μπορεί να ελπίζει πως έχει στήριγμα τους Μικρασιάτες και νησιώτες Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου, Ρόδου (Κύπρου). Αυτοί είναι ραγιάδες, συνήθισαν με τον Τούρκο. Ένα αίσθημα έχουν, πώς να γλυτώσουν από τον Τούρκο και ας γίνουν οτιδήποτε. Δέχονται ευκολότερα από τον λαό της ελεύθερης Ελλάδας ένα καθεστώς αυτονομίας και προστασίας ξενικής, φτάνει να ξεφύγουν από τα χέρια του Τούρκου. Απάνω σε αυτό το αίσθημα τους θα παίζει ο Βενιζέλος. Θέλει να τους ενώσει με την Ελλάδα για να στηριχτεί έπειτα απάνω τους και να επικρατήσει αυτός, γιατί είναι φίλαρχος και πρέπει πάντα να βασιλεύει, έστω και με την προστασία και σαν υποταχτικός των ξένων. Και στην Ινδία υπάρχουν μαχαραγιάδες που βασιλεύουν υποταχτικοί της Αγγλίας. Τι με αυτό που είναι δούλοι των Άγγλων; Μήπως τάχα δεν βασιλεύουν; Τον ελεύθερο λαό της ελεύθερης Ελλάδας νομίζει πως θα τον υποτάξει στον ευατό του και στην Αγγλογαλλική προστασία (ιμπεριαλισμό) μέσον των Μικρασιατών που τα δέχονται όλα φτάνει να μην έχουν τον Τούρκο από πάνω τους. Έχει και τους Κρητικούς που ήταν πάντα μισθοφόροι. 

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος Ε, σελ. 42

Αισθάνομαι την ανάγκη απέναντι του βενιζελισμού να στέκομαι όρθιος σα βράχος. Είναι κάτι ο βενιζελισμός που υψόνεται αντίθετα και από τον ελληνισμό μου και από τον ανθρωπισμό μου, κάτι αντιπαθητικό. Το ότι πετυχαίνει ο Βενιζέλος στην πολιτική, δεν αλλάζει την όρθια στάση μου απέναντι του. Ο Βενιζέλος δεν πετυχαίνει μέσα μου, δεν πετυχαίνει όσο για τον ανθρωπισμό των Ελληνών, δεν πετυχαίνει όσο για την ανάγκη που αισθάνομαι να δώ τους γύρω μου ανθρώπους, τους συγγενικούς, καλήτερους, ανώτερους από τον ευατό τους.

Τι έχει ο βενιζελισμός που αντιπαθώ; Τι έχει που θέλω να αντιπαθήσουν όλοι οι Έλληνες, αφού θέλω οι Έλληνες να γίνουν καλήτεροι από ότι είναι; Ο βενιζελισμός είναι possibilisme, είναι υλισμός, είναι πολύ γήινος, είναι επιτυχία με ταχυδακτυλουργία, είναι καπατσοσύνη, επιτηδειότητα, αρριβισμός, δημαγωγία. Ο βενιζελισμός είναι πασάλειμμα με σύγχρονες, επιπόλαιες, επιστημονικοφανείς ιδέες ευρωπαϊκές (του σύγχρονου δηλαδή ευρωπαϊκού πολιτισμού) είναι ευρωπαϊκό, φράγκικο βερνίκι λαμπερό, σοβάντισμα πρόχειρο για να φαντάζει ο κακοχτισμένος τοίχος ή και φτιασίδωμα αποκρουστικό (αλλά με σκοπό ελκυστικό) μίας ωραίας γυναίκας (σοβάντισμα του μαρμάρινου τοίχου ενός αρχαίου ναού)...Αντιπαθώντας τον Βενιζέλο δεν συμπαθώ τους αντιπάλους του Βενιζέλου ούτε τους έχω για καλήτερους τύπους Έλληνα και ανθρώπου. Συμφωνώ μόνο μαζί τους στο ότι αντιπαθούν, ασύνειδα ίσως, τον βενιζελισμό. Αλλά και αυτοί έχουν στίγματα, τα κακά στίγματα της φυλής πχ αρχομανία, λογομανία, στρεψοδικία, δικολαβία, ραδιουργία, συκοφαντία, ψευτιά. 

Στην ασύνειδη αντιπάθεια των λαϊκών ανθρώπων, των εργατικών, για το Βενιζελισμό βρίσκω περισσότερη αλήθεια γιατί εκεί λείπει το πολιτικό συμφέρο. Μολονότι και εκεί μπορεί να ενεργεί κάποιο συμφέρο, αλλά είναι συμφέρο πιο άμεσο, πιο καθαρό, το συμφέρο του ψωμιού, της ζωής, της αυτοσυντηρησίας. Ο βενιζελισμός είναι στήριγμα της κεφαλαιοκρατίας και της αστικής τάξης, του μπουρζουαζισμού. Κολακεύοντας, βοηθώντας εκείνους που κερδίζουν στηρίζεται ο βενιζελισμός και γίνεται αντιπαθητικός και σε μένα που δε δίνω πεντάρα για τα υλικά συμφέροντα των Ελλήνων και των ανθρώπων, και στον πολύ λαό, στον εργατικό, που αυτός λογαριάζει βέβαια υλικά συμφέροντα αλλά και υποφέρει από τον εγωισμό και την εκμετάλλευση της κεφαλαιοκρατίας και του μπουρζουαζισμού, από την τυραννικότητα της διοικούσας τάξης. 

Τώρα στην διοικούσα τάξη πρέπει να προστεθεί και η διοικητική υπηρεσία του κράτους, η υπαλληλία με τα στενά εγωιστικά της συμφέροντα που είναι και αυτά αντίθετα με τα συμφέροντα της ευημερίας του μικρού λαού, του κοσμάκη, μικροαστού, εργάτη, χωριάτη, ναυτικού, βοσκού. Η υπαλληλία είναι τυφλός τύραννος του κοσμάκη. Η υπαλληλία είναι μία τάξη ιεραρχική ανθρώπων που βυζαίνει το δημόσιο ταμείο (κράτος, και το δημόσιο ταμείο), (το κράτος) βυζαίνει τον κοσμάκη, με την πρόφαση ότι του προσφέρει σπουδαία υπηρεσία, ότι τον διοικεί, ότι τον φυλάει, ότι του ασφαλίζει τη ζωή του και την εργασία του για το ψωμί.

Ο βενιζελισμός για να στερεωθεί υποστηρίζει με τα όλα του την υπαλληλία, την αυξάνει στον αριθμό και στους μισθούς, τη φουσκόνει, την πληθαίνει, την πολύνει, την παχαίνει. Έτσι σπαταλά τα χρήματα του δημοσίου ταμείου (χρήματα που έδωσε ο λαός) που δεν τα έδωσε ο λαός βέβαια για να παχαίνει μία τάξη (η υπαλληλία) αλλά για να έχει όχι μόνο ασφάλεια ζωής και περιουσίας παρά και καλητέρεψη ζωής και γενίκεψη εργασίας σε όλους τους Έλληνες και δημιουργία όρων εργασίας για όσο γίνεται περισσότερο κόσμο. Η υπαλληλία έπρεπε να είναι μέσο και έγινε σκοπός. Από την υπαλληλία έπρεπε να έχει αξιώσεις ο κόσμος, και κατάντησε αυτή να έχει αξιώσεις από τον κόσμο, από το χρήμα του κόσμου. Θέλει να σέβεται τα δικαιώματα της ο κόσμος, ενώ αυτή δε σέβεται τον ευατό της, το καθήκον της προς τον κόσμο, δε σέβεται τη ζωή του λαού που για αυτόν έχει γίνει και υπάρχει κράτος.

Ο λαός έχει προσόντα κάθε λογής, αναπτύξιμα - ορέξεις, ορμές, ικανότητες. Η διοικούσα τάξη του δυναμόνει μόνο τις υλιστικές ορέξεις, τη διοικούσα τάξη τη δυναμόνει ο Βενιζέλος για να στερεωθεί αυτός. Για αυτό αντιπαθώ εγώ τον βενιζελισμό που έφτασε να πουλήσει και την πολιτική ανεξαρτησία του κράτους για κάποιο συμφέρο.

Και άμα είναι μεγαλήτερο το κράτος, θα είναι τάχα και καλήτεροι οι ανθρώποι; (ευτυχέστεροι δα δεν μπορεί να γίνουν, μα υλιστικότεροι, δουλικότεροι, μάλιστα, μπορεί). Πρέπει βέβαια οι Έλληνες να ενωθούν, μα όχι και να πουλήσουν τον ευατό τους είτε στους ξένους, είτε στον Μαμωνά. Γιατί σκλάβοι;

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 34 - 35

'Ιων Δραγούμης: Αντι - ιμπεριαλισμός, αντικαπιταλισμός, σοσιαλισμός

 

«Αισθάνομαι τώρα συμπάθεια, δηλαδή συμπόνοια, σαν πόνο για τους ανθρώπους που εργάζονται με μεροδούλι για να ζήσουν, και για όλους εκείνους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά που δυσκολεύονται από χρήματα και δυστυχούν. Νοιώθω δυνατά τώρα την ανάγκη του συνασπισμού των εργατών και των εργατικών για να επιτύχουν μεγαλήτερα μεροδούλια και λιγότερες ώρες δουλειάς. Άλλοτε η αντιπάθεια μου για τον ευδαιμονισμό και τα ιδανικά του σοσιαλισμού, του θεωρητικού, με έκαναν να κλείνω τα μάτια στη δυστυχία του ανθρώπου. Μα τώρα ξέρω καλήτερα τον κόσμο. Βέβαια σε αυτή την αντιπάθεια συντελούσε κάποιος φόβος για την αλλαγή των άλλων ιδανικών, προπάντων των εθνικών, όλου του παλαιού πατροπαράδοτου καθεστώτος, από τα ιδανικά του σοσιαλισμού. Μα τώρα βλέπω πόσο ανάγκη είναι ο σοσιαλισμός, προπάντων χωρίς θεωρίες...

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 8-9

Οι Άγγλοι όπου και αν βρίσκονται νομίζουν τον ευατό τους κυρίους της γης, νομίζουν πως τους ανήκει και όλοι οι άλλοι λαοί πρέπει να τους σέβονται και να τους υπακούουν. Και θέλουν η κυριαρχία τους η γεωγραφική να είναι πραγματική, όχι πνευματική μονάχα.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 16

...Η καθαριότητα του αγγλικού πολιτισμού δεν μπορούσε να μην φανερωθεί και δώ, όπως και η ανάγκη να επιβάλει παντού, όπου έχει μέσα επιβολής, τη δική του αντίληψη για το καλό του ανθρώπου.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 7

Όπως μας επείνασε εμάς τους Έλληνες η Αγγλογαλλία για να μας αναγκάσει να κάνουμε ό,τι ήθελε αυτή, έτσι πεινάει τώρα τους Μπολσεβίκους και τους Γερμανούς της Αυστρίας. Μεταχειρίζεται την πείνα σαν εκβιαστικό μέσο και διακηρύττει την ελευθερία των λαών να κανονίζουν τις υποθέσεις τους όπως θέλουν.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 24 

Γινόμαστε επαναστάτες όλοι μας, αναρχικοί, όσο μας κρατούν εδώ πέρα. Εκτός από μερικούς που είναι συμβιβαστικοί ή υπολογιστικοί.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 32

Όταν οι Γάλλοι λέν ότι πάν στο Μαρόκο από καλοσύνη τους και από μεγαλοψυχία, για να πολιτίσουν τους Μαροκινούς, πώς δεν ντρέπονται; Πώς μπορούν να φανταστούν ότι τους πιστεύουμε; Πολλή ψευτιά περιέχει η γλώσσα των κυβερνητών και της τάξης που διοικεί. Γίνομαι, μα τον θεό, σοσιαλιστής και αναρχικός. Πιο αληθινά μιλούνε τούτοι. Μιλούν σύμφωνα με όσα πιστεύουν.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 32

Οι δημοκρατικοί νικητές, Αγγλία και Γαλλία, χτύπησαν την αυτοκρατορία και τον δεσποτισμό των αντιπάλων τους Γερμανών, και τώρα που έπεσε ο δεσποτισμός χτυπούν τον σοσιαλισμό των Γερμανών (και των Ρώσων) γιατί τον φοβούνται για τον ευατό τους όσοι διοικούν στην Αγγλία και Γαλλία δηλαδή οι δημοκρατικοί κεφαλαιοκράτες.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 33

Βαρέθηκα όλους τους ιμπεριαλισμούς και τα επιχειρήματα τους, βαρέθηκα όλους τους διπλωμάτες και την διανοητικότητα τους. Είμαι πιο κοντά στους λαούς και στα αισθήματα τους, είτε εθνικιστικά είτε σοσιαλιστικά. Μ΄αρέσει να θέλουν να κρατήσουν τη διαφορά που ο καθένας τους αισθάνεται πως έχουν από τους άλλους λαούς. Μ΄αρέσει να συλλογίζονται και το ψωμί τους. Είναι αληθινά αισθήματα. Μ΄αρέσει να μη σκοτίζομαι για παρά πέρα, ιμπεριαλιστικά σχέδια, μ΄αρέσει η αδελφότητα που αισθάνονται αναμεταξύ τους οι λαοί σαν άνθρωποι, μ'αρέσει ο Γάλλος να βλέπει τον Γερμανό σαν αδελφό, σαν όμοιο του, σαν άνθρωπο, να βλέπει την διαφορά του αλλά και να μην τον βρίζει, να μην τον περιφρονεί. 

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 41

Ο τρόπος που με μεταχειρίστηκαν και με μεταχειρίζονται οι κυβερνήσεις της Αγγλίας και Γαλλίας, εμένα το άτομο στον κόσμο, το άτομο χωρίς δικό μου κράτος να με προστατέψει, μ΄έκαμε να σιχαθώ ολότελα τις κυβερνήσεις και τα κράτη που και πριν τα σιχαινόμουν, και μ΄έκαμε να συμπαθήσω τους σοσιαλιστές που αποδοκιμάζουν τα κράτη όπως είναι τώρα οργανωμένα στην κεφαλαιοκρατία, και τους αναρχικούς που δεν θέλουν κράτη καθόλου. Και μούρχεται να συμμαχήσω μαζί τους.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 43

Το λάθος των κοντόφθαλμων, σαν πάντα, πολιτικών, διπλωματών και των αγράμματων εφημεριδογράφων της Αγγλογαλλίας και των παραρτημάτων τους (Ελλάδα κτλπ) είναι πως φαντάζονται πως ο μπολσεβικισμός είναι ρωσικό προϊόν. Όταν ακούω, άξαφνα, πως πήραν οι μπολσεβίκοι το Κίεβο φαντάζονται χιλιάδες μουζίκους και εργάτες της Μόσχας κατεβαίνοντας από εκεί και μπαίνοντας στη πρωτεύουσα της Ουκρανίας. Δεν μπορούν να νιώσουν (γιατί και τι νιώθουν σωστά;) πως οι μπολσεβίκοι που επικράτησαν στο Κίεβο ήταν ντόπιοι, Ουκρανοί. Γίνεται αγροτική επάνασταση στη Ρουμανία και οι γνωστοί μας πολιτικοί, διπλωμάτες και δημοσιογράφοι φωνάζουν «οι μπολσεβίκοι μπήκαν στη Ρουμανία». Τώρα συσκέπτονται τα μεγάλα κεφάλια του συνεδρίου της ειρήνης, αν πρέπει να εγκαταστήσουν γύρω τριγύρω από τη Ρωσία υγειονομική ζώνη (un cordon sanitaire) για να εμποδίσουν τον μπολσεβικισμό, σα να ήταν μικρόβιο πανούκλας ή χολέρας ή γρίππης, να πηδήσει από πάνω από τα σύνορα της Ρωσίας να πάει να μολύνει τα καθαρά και υγιεινά γειτονικά κράτη. Μπορεί να αποφασίσουν να επιβάλουν και κάθαρση (καραντίνα) 30 ή 40 ημερών σε όσους έρχονται από την Ρωσία. Πρέπει να εγκαταστήσουν και ιδιαίτερο είδος λιμοκαθαρτήρια ή πουργατόρια για κείνους που έρχονται από εκεί και μπαίνουν στα καθάρια κράτη τους. Ποίος ξέρει; Μα δεν είναι ηλίθιοι αυτοί οι ανθρώποι; Σάματι αν οι όροι της ζωής δεν είναι τόσο άθλιοι όσο είναι στη Γαλλία, Ιταλία ή Αγγλία, δεν θα γεννηθεί αυτόματα μπολσεβικισμός στις χώρες τούτες; Μήπως αν οι αισχροκερδείς εμπορευόμενοι και κεφαλαιοκράτες εξακολουθούν να λυμαίνονται τα κράτη αυτά και κάνοντας τους λαούς να πεινούν και να κακοπερνούν, δε θα φυτρώσει μόνος του ο μπολσεβικισμός; Τι άλλο είναι ο μπολσεβικισμός, βρε αθεόφοβοι, παρά καθαρός και άκρατος σοσιαλισμός που κάνει κράτος δημοκρατικοσοσιαλιστικό; Αν θέλετε να γλυτώσετε από το μπολσεβικισμό, τι υποστηρίζεται τους αισχροκερδείς; Τι αφήνετε τους λαούς σας να ψοφούν από την πείνα; Τι τους επιβάλλεται βάρη οικονομικά αβάσταχτα, ασήκωτα; Τι κάνετε χρέη δυσθεώρητα; Τι εξακολουθείτε να εφαρμόζεται τα ιμπεριαλιστικά δαπανηρά σας σχέδια; Τι πηγαίνετε με στρατούς και στόλους στη Ρωσία για να πολεμήσετε τον μπολσεβικισμό που τον θέλουν οι Ρώσοι γιατί έτσι θέλουν; Αν θέλετε να πολεμήσετε τον μπολσεβικισμό στον τόπο σας, τι κάνετε εκστρατείες στην απέραντη Ρωσία, που ούτε ο Βοναπάρτης δεν κατάφερε να υποτάξει, για να πολεμήσετε το μπολσεβικισμό της; Για να πολεμήσετε αποτελεσματικά τον μπολσεβικισμό στον τόπο σας, πάψτε να τον πολεμάτε στη Ρωσία. Δεν το νοιώθετε ω καρίσιμοι σινιόροι; 

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 44 - 45

Σε τι εποχή ζούμε! Σήμερα διάβασα στο ερημητήριο μου τις εφημερίδες. Η Ρωσία, αφού έκαμε την ριζοσπαστικότερη κοινωνική επανάσταση, παλεύει μεταξύ της και με την ξενική επέμβαση. Έλληνες και Γάλλοι στρατιώτες πολεμούν στην Οδέσα. Μακάρι να τσακιστούν από τους μπολσεβίκους. Άγγλοι και Γάλλοι στον Αρχάγγελο. Γάλλοι στην Ουκρανία. Οι Πολωνοί παλεύουν με τους Τσέχους, Ουκρανούς, Γερμανούς, Γερμανοί με τους Τσέχους. Ούγγροι με τους Σλοβάκους και Ρουμάνους. Στην Ουγγαρία, στην Πολωνία, στη Ρουμανία μπολσεβισμός βροντάει, στη Γερμανία σπαρτακισμός. Οι διπλωμάτες αγωνίζονται να βρούνε λύσεις στο Παρίσι ιμπεριαλιστικές ή συμβιβαστικές. Ο Ουίλσον παλεύει με τον Κλεμανσώ. Οι Ιταλοί μποϊκοτάρουν τους Γιουγκοσλάβους. Οι Αμερικανοί φοβερίζουν τους Ιταλούς πως αν δεν πάψουν το μποϊκοτάρισμα των Γιουγκοσλάβων θα τους μποϊκοτάρουν αυτοί. Ο Βενιζέλος βγάζει λόγους και εισπράτει επευφημίες και χειροκροτήματα κούφια σε ένα θέατρο στη Μασαλία. Στη Πορτογαλλία μοναρχική επανάσταση που αποτυχαίνει. Στην Ισπανία αυτονομιστικό κίνημα Καταλανίας και σοσιαλιστικά κινήματα. Στην Αγγλία, ιρλανδικό κίνημα αυτονομιστικό και κίνδυνος απεργίας μεγάλης, ανθρακωρύχων, σιδηροδρομικών και dockers. Στο Βέλγιο το 1/3 των εργατών απεργεί. Οι νασιοναλιστές των διαφόρων κρατών μαλόνουν αναμεταξύ τους για εδαφικές κατακτήσεις. Οι λαοί πεινούν, οι εμπορεύομενοι και επιχειρηματίες κερδίζουν και χορταίνουν, οι αχόρταγοι. Τα δημόσια οικονομικά τρίζουν από το βάρος των δανείων. Δικτατορεύουν και αγορεύουν οι πρωθυπουργοί. Παχιά λόγια και λιγνές ιδέες. Και γω ο Έλληνας, ελεύθερος τάχα πολίτης, βρίσκομαι εξόριστος στη Γαλλία που κάνει τον χωροφύλακα της Ελλάδας!

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 53

Διαβάζω με πάθος την «Humanite» από την αρχή ως το τέλος. Γιατί τέτοιο ενδιαφέρον; Γιατί ξεσκεπάζει όλα τα ψέματα των ιμπεριαλιστών του καπιταλισμού (κεφαλαιοκρατίας), των επίσημων ανθρώπων, και βλέπω την «αλήθεια» δηλαδή τα ελατήρια αυτών όλων, όπως και τα ελατήρια των σοσιαλιστών που και αυτοί είναι εγωιστές, σαν τους άλλους, μα θέλουν τη δημιουργία μίας νέας κοινωνίας, μίας νέας τάξης πραγμάτων, όπου οι περισσότεροι να βγαίνουν ωφελημένοι στη γενική κοινωνική οικονομία. Αναποδογυρίζει τα καθεστώτα και τις παραδεγμένες αντίληψεις που τις βαρέθηκα (ίσως γιατί τις είχα και γώ και γιατί τώρα με βλάφτουν και εμένα) και μόνο η ανατροπή αυτή μου αρέσει, αδιάφορο αν και το καθεστώς που θέλει να εγκαταστήσει και αυτό έχει το ψέμα μέσα του. Μου αρέσει γιατί αναποδογυρίζει ένα ψέμα, ένα καθεστώς, ένα είδωλο γνωστό μου, μολονότι πάλι ψέμα και καθεστώς και είδωλο πάει να δημιουργήσει. Τουλάχιστον όμως αυτό το είδωλο θα είναι καινούργιο. Βαρέθηκα τα παλιά, και ρίχνομαι στα νέα με βουλιμία, με αχόρταγο ενδιαφέρον για να νοιώσω και αυτά σαν όλα τα περασμένα.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 56

Συμφωνεί η διάθεση μου με τους μπολσεβίκους α) γιατί αποκρούουν την ξενική επέμβαση στον τόπο τους, β) γιατί πολεμούν τις ιμπεριαλιστικές κυβερνήσεις Γαλλίας και Αγγλίας, γ) γιατί προσπαθούν να καλητερέψουν τη θέση των Ρώσων γεωργών και των εργατών.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 57 

...Νομίζω πως το αντίθετο είναι σωστότερο και βαθύτερο για έναν άνθρωπο που ξεσκαλίζει τον ευατό του πιο προσεχτικά. Δηλαδή όποιος δεν αγαπά πρώτα την πατρίδα του δεν μπορεί να αγαπά αληθινά την ανθρωπότητα. Όποιος δεν αγαπά τον ευατό του, δεν αγαπά αληθινά τους άλλους. Και ο Χριστός είχε πάλι δίκιο που είπε: «Αγάπα τον πλησίον σου ως σευατόν». Εύκολο είναι να πείς «εγώ αγαπώ την ανθρωπότητα, εγώ είμαι πρώτα άνθρωπος και ύστερα Γάλλος ή Έλληνας». Αλλά βαθύτερο είναι να αισθανθείς ότι είσαι πρώτα Γάλλος ή Έλληνας και έπειτα άνθρωπος. Και μάλιστα η λέξη aimer ή αγάπη δεν έχει την θέση της εδώ. Το ζήτημα είναι να νιώσεις, de santir et de comprendre την ανθρωπότητα, και για να την νοιώσεις πρέπει να έχεις νοιώσει τον ευατό σου και για να νοιώσεις τον ευατό σου πρέπει να έχεις νοιώσει την πατρίδα δηλαδή το έθνος σου, την κληρονομικότητα σου, την καταγωγή σου.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 58

...Αλλά είμαι σοσιαλιστής κατά τούτο, ότι γυρεύω και γω μία καινούργια τάξη πραγμάτων, μία καινούργια οικονομία κοινοτική που να βοηθεί όλους, τους λιγότερους και τους περισσότερους, να ζούν καλά και να υψόνονται όσο μπορούν ηθικά. Δεν είμαι σοσιαλιστής όσο ο σοσιαλισμός ενεργεί για το ισοπέδωμα των ανθρώπων προς τα κάτω. Είμαι σοσιαλιστής όσο ενεργεί ο σοσιαλισμός για τον λυτρωμό των ανθρώπων από τα τωρινά κράτη, τους κεφαλαιοκράτες και τους λοιπούς κυρίους τους, από τους δεσπότες και τυράννους, όσο ενεργεί για την ελευθερία του κάθε ατόμου να μπορεί να ανέβει όχι κοινωνικά μα ηθικά.

Δε θέλω ο εργάτης να γίνει εργοδότης, ή κεφαλαιούχος ή επιχειρηματίας. Θέλω να έχει όμως υποφερτή ζωή και να γίνει καλήτερος άνθρωπος, όσο μπορεί να ανέβει σε υψηλότερο ηθικό επίπεδο, να νοιώθει την καταγωγή του την εθνική, το έθνος του, τον ευατό του και τα άλλα έθνη και τους άλλους ανθρώπους, και να νοιώθει την αλληλεγγύη που τον συνδέει με τους ανθρώπους της δικής του κοινωνίας, με τις άλλες κοινωνίες των ανθρώπων και με τα άλλα άτομα κάθε κοινωνίας ανθρώπων. Ο άνθρωπος, όπως και τα άλλα ζώα, είναι «ζώο κοινωνικό» και δεν είναι άτομο. Όσο λαβαίνει βαθύτερη συνείδηση του ευατού του ο άνθρωπος, τόσο νοιώθει πως δεν είναι άτομο, και υψόνεται σε μία συνείδηση της ανθρωπότητας, καταλαβαίνει την αλληλεγγύη και ενεργεί σύμφωνα της.

...η βαθειά συνείδηση δείχνει στον άνθρωπο πως δεν είναι άτομο παρά έχει μίαν αλληλεγγύη με τους άλλους ανθρώπους, κοντινούς του και μακρινούς, ζωντανούς και πεθαμένους, και μελλόμενους ακόμη, και αυτή η εικόνα της αλληλεγγύης τον κάνει να νοιώθει τους δεσμούς του και παράδεχεται τις αναποδιές του, τις δυσκολίες του και τα δεσμά του ακόμη, τη μικρότητα του με κάποια φωτεινή γαλήνη, πλαταίνει τον εγωισμό του, τον κάνει επιεικέστερο για τους άλλους και σκληρότερο για τον ευατό του, τον υψόνει από στενό συμφεροντολόγο σε ασυμφεροντολόγητο άνθρωπο, αγαθότερο για τους άλλους, σημαντικότερο. Και έχοντας πάντα μπροστά του σαν όραμα την εικόνα αυτής της αλληλεγγύης, ζώντας μέσα στο φώς της, και ενεργεί πια σύμφωνα της, αναγνωρίζει τα δικαιώματα των άλλων, στεριόνει τον αυτοπεριορισμό του και την αυτοκυριαρχία του. 

Αγαπώ πάρα πολύ τον άνθρωπο για να γίνω στενός σοσιαλιστής.

Αγαπώ πάρα πολύ τον άνθρωπο για να γίνω στενός πατριώτης.

Αγαπώ πάρα πολύ τον άνθρωπο για να νοιώσω τον ευατό μου άτομο.

Από άνθρωπος μίας τάξης με ορισμένα συμφέροντα τάξης, γίνομαι σοσιαλιστής με την πλατειά έννοια και θέλω μία καινούργια οικονομία της κοινωνίας μου και των άλλων κοινωνιών. Από στενός πατριώτης, γίνομαι εθνικιστής, με τη συνείδηση του έθνους μου και όλων των άλλων εθνών, γιατί οι διαφορές των εθνών πάντα θα υπάρχουν, και έχω τη συνείδηση τους και χαίρομαι που υπάρχουν αυτές οι διαφορές που με τις αντιθέσεις τους, με τις αντιλήψεις τους, υψόνουν την ανθρώπινη συνείδηση και ενέργεια.

Από άτομο γίνομαι άνθρωπος.

Από την στενή αλληλεγγύη, την ασυνείδητη, τη λεγόμενη αλληλοβοήθεια, φτάνω στην έννοια της αληθινής, της πλατειάς αλληλεγγύης, της ανθρώπινης και ζώ και ενεργώ σύμφωνα της. Άμα φτάσω στην κατανόηση αυτής της ανθρώπινης αλληλεγγύης, άμα ιδώ καθαρά την είκονα της, αυτή πιά με σπρώχνει, και άθελα μου, στις καλές, στις φωτεινές πράξεις, με βάζει σε μία πειθαρχία ζωής σύμφωνης με τον ευατό της, με οργανόνει για μία ζωή σε υψηλό ηθικό επίπεδο.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 58 - 59

Κάτω όλοι οι ιμπεριαλισμοί! Θα ησυχάσουν πολύ και θα καλητερέψουν πολύ οι άνθρωποι άμα πάψουν να έχουν χωματική λαιμαργία, δηλαδή να διψούν να απλωθούν σε ξένα χώματα, να ορίζουν όλο και περισσότερα χώματα. Να θέλουν τα έθνη να ορίζουν ανθρώπους το εννοώ, μας πως να ορίζουν; Με το πνεύμα, με τον πολιτισμό τους τον ανώτερο. Ας δημιουργούν τα έθνη πολιτισμούς και ας επηρεάζουν τα άλλα έθνη, αν μπορούν. Κι όποιος κάμει τον καλήτερο.

Μου φαίνεται πως αυτό το: «Γιούχα σε όλους τους ιμπεριαλισμούς» μου έρχεται φυσικά στο στόμα, από το αίσθημα πως άμα πέσουν τα ιμπεριαλιστικά, κεφαλαιοκρατικά καθεστώτα στη Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία όπως έπεσαν στη Ρωσία, τότε θα μπορέσει να ανασάνει ο Ελληνισμός από τις διάφορες χωματικές βουλιμίες των Γάλλων, Άγγλων, Ιταλών, όπως και των Ρώσων. Ας μας αφήσουν ήσυχους στα σύνορα μας. Αυτό προπάντων θέλω και για αυτό λέω «Κάτω οι ιμπεριαλισμοί!».

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 63

Να περιγράψω πως σιγά σιγά με αηδίασαν τα καμώματα των μεγάλων της γής, δηλαδή εκείνων που κυβερνούν τα έθνη τα μεγάλα και εκείνων που διευθύνουν τα μίκρα. Φέρσιμο Αγγλίας - Γαλλίας, Ιταλίας, Ρωσίας προς την Ελλάδα πριν την εξορία μου, φέρσιμο Γάλλων στην εξορία μας, ιμπεριαλισμοί, κεφαλαιοκρατία. Με πείραξαν σαν Έλληνα και σαν άνθρωπο. Ανικανότητα του πιο ειλικρινή Ουίλσον στο συνέδριο της ειρήνης. Σοσιαλισμός, κοινωνική επανάσταση Ρωσίας, Γερμανίας, Ουγγαρίας και αλλού. Αυγή του μέλλοντος. 

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 68

Ο Barres στο νασιοναλισμό που έπλασε δεν έκαμε άλλο παρά να δώσει συνείδηση σε ένα αίσθημα βαθιά ριζωμένο στην ανθρώπινη ψυχή, στον πατριωτισμό. Ο Κροπότκιν και ο Μπακούνιν δεν κάνουν άλλο παρά να δίνουν συνείδηση (τη συνείδηση που αυτοί οι ίδιοι έλαβαν) ενός άλλου βαθιού αισθήματος, της αλληλοβοήθειας μεταξύ στους ανθρώπους.

Ούτε ο πρώτος, ούτε ο δεύτερος εδημιούργησαν τίποτε, μόνο έλαβαν και έδωσαν συνείδηση. Ο πατριωτισμός και η αλληλοβοήθεια υπάρχουν πάντα, με στενότερα ή πλατύτερα όρια (χωριό, πολιτεία, κράτος, έθνος, κοινότητα, αδελφάτα, συνεταιρισμοί, συνασπισμοί) και σύμφωνα τους ενεργούσαν και ενεργούν οι άνθρωποι. Οι νασιοναλιστές και οι αναρχικοί και οι σοσιαλιστές μόνο τα εφώτισαν, έκαμαν φωτεινή και μονομερής προβολή ενός αισθήματος όπως και οι ατομικιστές φώτισαν το άλλο αίσθημα τον εγωϊσμό (με αρχή την αυτοσυντηρησία).

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 73

Όταν ο άνθρωπος καταντήσει άτομο και δεν νοιώθει δεσμούς με τους γύρω του ή τους προγόνους του, τότε γίνεται στενά εγωιστής. Κάθε παράδοση παλιά είναι μηδενικό για αυτόν, κάθε έλπιδα ξεραίνεται και τα μελλόμενα είναι αδειανά σαν τα περασμένα. Κρέμεται σαν ξεκρέμαστο μετέωρο μέσα στην κοινωνία, ούτε καν σαν αράχνη στην αραχνιά της, ούτε καν σαν άστρο μέσα στα άστρα. Γιατί δεν έχει συνείδηση των δεσμών του, τους έχει ξεχάσει, σβύσει, ξεράνει. Είναι νεκρό μόριο, μέσα στα ζωντανά, χαλασμένο που πρέπει μοιραία να πεθάνει. Η θέση του είναι στο νεκροταφείο ή στα βάθη της θάλασσας, ξερό κλαρί που αν δεν κοπεί από τους ανθρώπους, θα πέσει από τον άνεμο ή από το σάπισμα του ίδιου του ευατού του. Δεν μπορεί κανείς να είναι αυστηρός για αυτόν (εχτός αν μολύνει και τους άλλους) μα πρέπει να τον λυπάται. Guarda e passa.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 95

Θεμέλια βασικά της σκέψης μου της κοινωνικής και κάθε προγράμματος πολιτικής ενέργειας 1) οι κοινότητες - αυθυπαρξία και αυτοδίοικηση, ελεύθερη ανάπτυξη 2) συνεργατισμός - συμφέρον του καταναλωτή που είναι όλος ο κόσμος 3) ανατολή - ανεξάρτητος συνασπισμός της Ανατολής μέσα στην Ευρώπη.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 116 - 117 

Τι έχω να κάμω εδώ 1) Να τελειώσω το μυθιστόρημα που γράφω. 2) Να βρώ και να σημειώσω τον συμβιβασμό του εθνικισμού με το σοσιαλισμό, και του εθνικισμού με την ανατολική ιδέα. Βάση πολιτικού προγράμματος. Χρειάζεται και διάβασμα βιβλίων σχετικά.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 120

...Αυτό το γράμμα μου δυναμόνει τη συνείδηση της ανάγκης να συμβιβαστεί ο σοσιαλισμός με το νασιοναλισμό και να βρεθεί ο κρίκος ο συνδετικός και ο ρυθμός τους. Επίσης να ενισχυθεί ο συνεργατισμός (cooperative).

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 130

Στο δεύτερο ήμισυ του 19ου και στις άρχες του 20ου αιώνα τρία πρόσωπα, τρία ονόματα και τρείς θεωρίες επικρατούν, ο Κάντ για την ηθική, ο Δαρβίνος για τη φυσική και ο Μάρξ για την κοινωνιολογία. Δευτερότερο πρόσωπο παίζει και ο Νίτσε με τον ατομικισμό του.

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 122

Σωβινισμός= το να θεωρεί και να λέει καλήτερα όλα τα πράγματα του τόπου του επειδή του αρέσουν αυτουνού περισσότερο, έχοντας τα συνηθισμένα.

Ξενομανία= το να θεωρεί και να λέει καλήτερα όλα τα πράγματα των ξένων τόπων και να τα μιμείται για να γίνει ή να φανεί διαφορετικός από τους ανθρώπους του τόπου του και έτσι να τους ξεπερνά σε κάτι, επειδή δεν είναι ικανός να τους ξεπεράσει αλλοιώς. 

Φύλλα Ημερολογίου Τόμος ΣΤ, σελ. 126

Η Σοσιαλιστική Πρωτομαγιά (Μέρος Β) - Ίων Δραγούμης

 

20 Απριλίου 1920

Εμβαθύνοντας δε περισσότερον τάς οικονομικάς σχέσεις που συνδέουν τους ανατολικούς λαούς μεταξύ των και με την Δύσιν, θα έβλεπαν ότι υφιστάμεθα τελικώς όλοι μαζί οι Ανατολίται, εξάρτησιν οικονομικήν από τα κεφάλαια της Δύσεως, και ότι ή εξάρτησις αυτή όταν δεν την προσέχωμεν ή και όταν την ενισχύωμεν, καταλήγει και είς πολιτικήν υποδούλωσιν. 

Το ότι η εκμετάλλευσις της εργασίας από το κεφάλαιον δεν περιορίζεται μόνον είς την αυτήν χώραν αλλά γίνεται διεθνής, ορθώς δεν διαφεύγει την προσοχήν των σοσιαλιστών. Εκεί όμως που μου φαίνεται ότι κάμνουν πήδημα είναι ως προς τον τρόπον της αποσείσεως του ζυγού του ιδιωτικού κεφαλαίου. Διότι διόλου δεν εκπληρώνει τον σκοπόν του ο σοσιαλισμός όταν κτυπά το εγχώριο κεφάλαιον και υφίσταται την πίεσιν του ξένου κεφαλαίου. Πρέπει να εύρει τρόπον να αποσείση πρώτα το ξένον κεφάλαιον. Μόνος δε κατάλληλος τρόπος πρός τούτο είναι ο συνασπισμός πολλών μικρότερων κρατών, ώστε να ευρίσκωνται ηνωμένα πρό των μεγάλων, και οικονομικώς και πολιτικώς. Μικρότερα δε κράτη, δυνάμενα να συνασπισθούν, είναι συνήθως όσα γειτονεύουν πρός άλληλα και ευρίσκονται υπό τας ιδίας περίπου γεωγραφικώς και οικονομικάς συνθήκας, ομοίως εκμεταλλεύσιμα υπό των μεγάλων. 

Την κατανόησιν της αρχής ταύτης δείχνει η ίδρυσις του βαλκανικού σοσιαλιστικού συνδέσμου, αν και θα έπρεπε, διά να είναι πλήρης και αποτελεσματικώτερος να συμπεριλάβη όχι μόνο τα κράτη του Αίμου, αλλά και τα έθνη της Μικρασίας, Έλληνας, Τούρκους, Αρμενίους, Κούρδους. Οι Έλληνες σοσιαλισταί είς τον σύνδεσμον αυτόν θα είχαν εξέχουσαν θέσιν, διότι θα προήρχοντο και από την βαλκανικήν και από την μικρασιατικήν χερσόνησον. Το κτύπημα του ξένου κεφαλαίου και της ξενικής οικονομικής και πολιτικής διεισδύσεως είς τα χώρας, δεν αποκλείει βέβαια καθόλου και την άλλην εργασίαν, την βαθμιαίαν δηλαδή τροποποίησιν του ιδιωτικού εγχωρίου κεφαλαίου είς κεφάλαιον ανήκον είς την ολότητα. Αλλά η μεταρρύθμισις αυτή είναι τόσο ριζική, τόσον αντίθετος προς προαιώνια ανθρώπινα αισθήματα και αδυναμίας, ώστε μόνον βαθμιαίως ειμπορεί να επιτευχθή. Δεν νομίζω ότι επαναστατικώς, αποτόμως δηλαδή και βιαίως, είναι δυνατόν να αλλαχθή ένα οικονομικόν καθεστώς, και από κεφαλαιοκρατικόν να γίνει κομμουνιστικόν, χωρίς μεγάλας καταστροφάς και δεινήν ταλαιπωρίαν της όλης κοινωνίας η οποία θα υποστεί την βιαίαν αλλαγήν. Αλλά αφ΄ετέρου δεν είναι και δυνατή η επανάστασις όπου δεν είναι το έδαφος πρόσφορον, όπου αί συνθήκαι του βίου δεν είναι ώριμοι προς τοιαύτην έκρηξιν. Ενώ η ειρηνική και βαθμιαία μεταρρύθμισις πάντοτε γίνεται και αυτομάτως, δύναται δε και συνειδητώς να υποβοηθήται από φωτισμένα άτομα, οργανώσεις και κράτη. 

Αί παρατηρήσεις μου δύνανται, κατά ταύτα, να συνοψισθούν είς τας ακολούθους προτάσεις

1.) Ο σοσιαλισμός δεν είναι θεωρία εκτός τόπου και χρόνου, αλλά σύστημα κοινωνιολογικόν τείνον είς βαθμιαίαν όσον και ριζικήν αλλαγήν του υπάρχοντος οικονομικού και κοινωνικού καθεστώτος πρός άρσιν της οικονομικής ανισότητος.

2.) Η εφαρμογή του σοσιαλισμού πρέπει αν είναι ανάλογος του εκάστοτε βαθμού εξελίξεως οικονομικής και κοινωνικής εκάστης χώρας.

3.) Κάθε αλλάγη να επιδιώκεται βαθμιαίως και όχι βιαίως.

1.) Εθνικόν σοσιαλισμόν, όχι υπό την γνωστήν έννοιαν, άλλ΄υπό την έννοιαν, ότι η εφαρμογή του θα είναι ανάλογος προς το έθνος και προς την κατάστασιν της εξελίξεως του.

2.) Ανατολικόν σοσιαλισμόν διά συνασπισμού όχι μόνον των προλεταρίων αλλά και των κρατών της καθ'ημάς Ανατολής.

3.) Κατεύθυνσιν της οικονομικής εξελίξεως πρός τον συνεργατισμόν ο οποίος συμβιβάζεται μέν πολύ και πρός τον κληρονομικώς μορφωθέντα εθνικόν μας χαρακτήρα, δύναται δε να διαπαιδαγωγήση τους Έλληνας βαθμηδόν είς μεταβολήν της κοινωνίας και του κράτους και τής όλης Ανατολής είς μίαν μεγάλην cooperative.

Με πηδήματα δεν θα προοδεύσωμεν. Θα προοδεύσωμεν σιγά σιγά, με βήματα κανονικά και σταθερά, από τα κοντινά είς τα μακρύτερα, από τα γνωστά είς τα άγνωστα, από τα καθιερωμένα είς τα νεώτερα. Θα ήτο πήδημα αν ησχολούμεθα από τώρα με την παγκόσμιον επικράτησιν της σοβιετικής δημοκρατίας, όταν δεν κατορθώσαμεν ακόμη να εξασφαλίσωμεν την οικονομικήν και πολιτικήν ανεξαρτησίαν της καθ΄ ημάς Ανατολής και του κράτους μας από την εκμετάλλευσιν των μεγάλων κεφαλαίων και ιμπεριαλισμών της Δύσεως.

Δεν λέγω ταύτα διά να καταπολεμήσω την προπαγάνδαν πρός διεθνή ένωσιν των «προλεταρίων», χρήσιμον άλλωστε και αυτήν προς τον γενικόν απελευθερωτικόν σκοπόν των εθνών του κόσμου. Θα ήτο μάταιον να αντιτίθεται κανείς πρός την τάσιν ταύτην όσο μάταιον είναι να πηγαίνη εναντίον του ρεύματος. Αλλά νομίζω ότι πρέπει όλοι οι καλής θελήσεως άνθρωποι να προσπαθήσουν να διοχετεύσουν κατά τόπους το ρεύμα πρός πρακτικώτερους δηλαδήν μάλλον άμεσους, μάλλον κατορθωτούς και συμφώνους πρός την φύσιν και τας εκασταχού ανάγκας σκοπούς, όπως διά τους Έλληνας λόγου χάριν τοιούτοι σκοποί είναι ο σύνδεσμος των εργατών και των κεφαλαίων της καθ΄ημάς Ανατολής ώς και των κρατών και εθνών αυτής, και η υποβοήθησις και κατεύθυνσις της βαθμιαίας εσωτερικής εκάστου εξελίξεως πρός νέον οικονομικόν καθεστώς διά του συνεργατισμού. 

Διαβάστε ακόμη:

Η Σοσιαλιστική Πρωτομαγιά (Μέρος Α) - Ίων Δραγούμης

Τι είναι σοσιαλισμός - Ίων Δραγούμης

Μπολσεβικισμός, Ανατολή και Ελληνισμός